Narodowy Spis Powszechny – zmiany w demografii na rynku pracy a rezerwy na świadczenia pracownicze
28 lutego 2023
Wykonując od ponad 20 lat cyklicznie wyceny rezerw na świadczenia pracownicze z dużym zainteresowaniem obserwujemy rynek pracy w Polsce. Z perspektywy wycen aktuarialnych warto odnotować i przeanalizować wnioski płynące z badania populacji pracujących opublikowane w raporcie „Status osób na rynku pracy – wyniki wstępne Narodowego Spisu Powszechnego 2021”. Raport wydany w formule informacji sygnalnej opublikowanej 29 lipca 2022 jest częścią Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2021 przeprowadzonego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie od 1 kwietnia do 30 września 2021 roku, według stanu na dzień 31 marca 2021 roku.
Narodowy Spis Powszechny (NSP) przeprowadzany jest okresowo, na ogół co 10 lat i jest najobszerniejszą informacją statystyczną o ludności. Najnowszy spis zawiera porównanie do podobnego badania przeprowadzonego w 2011 roku.
Dane zawarte w NSP mówią o zwiększeniu w porównaniu z 2011 rokiem liczby osób aktywnych zawodowo (w wieku 15 lat
i więcej). W marca 2021 roku liczba osób aktywnych zawodowo wyniosła 17 773,6 tys., przy 15 050,6 tys. w roku 2011 (wzrost o 672,9 tys. – 3,9%). W ramach tej populacji 17 130,1 tys. stanowili pracujący, a 643,5 tys. – bezrobotni. I tu kolejne zmiany w stosunku do 2011 roku. O 13,8% (2 079,5 tys.) zwiększyła się liczba pracujących. Aż o 68,6% (1 406,6 tys.) zmniejszyła się natomiast liczba bezrobotnych. Skutek to obniżenie stopy bezrobocia z 12,0% do 3,6%.
Z punktu widzenia wyceny aktuarialnej najbardziej brzemienne w skutki będą z pewnością zmiany w samej strukturze wiekowej osób aktywnych zawodowo. To właśnie populacja pracujących w konkretnej spółce, a ściślej mówiąc zobowiązania pracodawcy w stosunku do tej grupy z tytułu świadczeń pracowniczych ujętych w Kodeksie pracy lub innych dokumentach regulujących system wynagrodzeń i świadczeń, jest podmiotem wyceny aktuarialnej. Rezerwa na świadczenia pracownicze kalkulowana jest w oparciu o aktualną bazę danych pracowniczych, gdzie parametry wieku i płci (oprócz stażu pracy i podstawy do wyliczenia świadczenia) są jednymi z najistotniejszych. W bardzo dużym uproszeniu i przy wykluczeniu wpływu innych czynników można założyć, że im starsza populacja pracowników, tym wyższy poziom rezerw z tytułu świadczeń pracowniczych do ujęcia w sprawozdaniu finansowym spółki.
Dane zawarte w NSP wskazują, że populacja osób aktywnych zawodowo rośnie, ale jednocześnie grupa pracujących starzeje się.
Pomiędzy 2011 a 2021 rokiem o 7,7% zmniejszył się odsetek pracujących w wieku 15-34 lata. To dwie najmłodsze badane grupy wiekowe zawierające zakres lat 15 – 24 oraz 25 – 34. We wszystkich pozostałych czterech grupach wiekowych liczba osób pracujących zwiększyła się. Dla przykładu udział pracujących w wieku 35-44 lata wzrósł o 2,4 %, a w wieku 55 lat i więcej aż o 6,9 %. Zmiany nie ominęły też grupy pracujących w w wieku poprodukcyjnym (65 lat i więcej). Tu dane pokazują trzykrotny wśród mężczyzn i prawie trzykrotny wśród kobiet wzrost liczby pracujących, a co za tym idzie, także wzrost odsetka osób w tym wieku, liczonego w stosunku do całej populacji pracujących (wśród mężczyzn odsetek ten wzrósł o 3,2 %, a wśród kobiet – o 5,6 %).
Szczegółowe dane dostępne na stronie: https://stat.gov.pl/
Należy pamiętać, że choć badanie spisowe realizowane było jako badanie pełne i swoim zakresem objęło osoby fizyczne stale zamieszkałe i czasowo przebywające w Polsce w okresie spisu, to nie uwzględnia ono fali migracji spowodowanej konfliktem zbrojnym w Ukrainie i jej wpływu na rynek pracy w Polsce.