Wyceny programów opcji menedżerskich
Rodzaj bonusa odroczonego w czasie realizowanego zazwyczaj w akcjach przedsiębiorstwa i oferowanego menedżerom w ramach tzw. programów opcji menedżerskich. Sama idea wzbogacenia standardowego wynagrodzenia kluczowych dla firmy menedżerów o element warunkowy uzależniony od osiągnięcia określonych wskaźników ekonomicznych i, tym samym, motywacji do podnoszenia wartości spółki, wykrystalizowała się w krajach anglosaskich. W Polsce stale rośnie liczba spółek stosujących tego typu narzędzia. Opcje menedżerskie zdobyły szczególną popularność wśród spółek notowanych na GPW oraz przygotowujących się do debiutu giełdowego (IPO to pierwsza oferta publiczna, z angielskiego: Initial Public Offering).
Wycena opcji menedżerskich w Trio Valuation:
Od niemal 20 lat specjalizujemy się w wycenach programów opcji menedżerskich. Pierwsze projekty wykonaliśmy już na początku lat dwutysięcznych dla spółek notowanych na GPW i audytowanych przez uznanych, międzynarodowych audytorów takich jak Ernst & Young (obecnie EY Polska) czy PricewaterhouseCoopers (PwC).
Nasze doświadczenie w projektach wycen opcji menedżerskich jest największe w Polsce. Dla Klientów – spółek notowanych na GPW w Warszawie oraz spółek spoza rynku regulowanego o zróżnicowanych strukturach właścicielskich i formach prawnych - wyceniliśmy i/lub konsultowaliśmy na etapie konstrukcji kilkadziesiąt programów motywacyjnych opartych o instrumenty kapitałowe.
Finalnym wynikiem wyceny jest raport z wyceny wartości godziwej programu motywacyjnego podpisany przez licencjonowanego aktuariusza (najczęściej w formie elektronicznej z użyciem kwalifikowanego podpisu). Raport zawiera opis założeń oraz modelu wyceny, kluczowe informacje na temat konstrukcji samego programu istotne z punktu widzenia wyceny/ujęcia księgowego wartości godziwej programu oraz rekomendacje w zakresie podejścia księgowego.
Na wycenę programu opcji mają wpływ:
ZAŁOŻENIA OKREŚLANE NA ETAPIE KONSTRUKCJI PROGRAMU
- ilość przyznanych instrumentów
- cena akcji / warrantu subskrybcyjnego / obligacji / opcji na akcję / udziału
- warunki nabywania uprawnień
- czas trwania programu
- oczekiwane dywidendy
ZAŁOŻENIA OKREŚLANE PRZEZ DOŚWIADCZONEGO AKTUARIUSZA NA ETAPIE WYCENY
- ustalenie daty wyceny lub dat wycen transz (grant date)
- kwalifikacja warunków wg rodzajów: rynkowy, nierynkowy, lojalnościowy
- przewidywana zmienność (określana zazwyczaj na podstawie historycznej zmienności kursu akcji)
- stopa procentowa wolna od ryzyka
- sposób ujęcia kosztu programu w czasie
MODYFIKACJA PROGRAMU
- najczęstsze modyfikacje to zmiany: warunków nabywania uprawnień, ceny nabycia, okresu nabywania/realizacji uprawnień, struktury grupy uprawnionych
- nowy grant date, potrzeba aktualizacji modelu wyceny z uwzględnieniem m.in. nowej zmienność kursu akcji
- wsparcie doświadczonego doradcy w kwestii ujęcia księgowego modyfikacji, jak również uzgodnienia podejścia z audytorem zatwierdzającym sprawozdanie finansowe
Wycenę programu opcyjnego warto poprzedzić szczegółową analizą kosztów. Doświadczony doradca wskaże możliwe rozwiązania (i ich skutki).
3 przykładowe zagadnienia poddawane analizie:
1. Moment uruchomienia programu / ustalenie grant date / wybór modelu wyceny
Do wyceny programu opcyjnego na datę przyznania (grant date) i ujmowania wartości proporcjonalnie w kosztach w okresie nabywania przez uczestników uprawnień jest zobligowana każda spółka stosująca MSR / MSSF (m.in. spółki notowane na GPW, banki, polskie oddziały spółek zagranicznych, spółki w ramach grupy kapitałowej gdzie jednostka dominująca sprawozdaje zgodnie z regulacjami MSR). W ramach wspomnianej sprawozdawczości do programów motywacyjnych opartych o instrumenty kapitałowe odnosi się MSSF 2 „Płatność w formie akcji własnych” (Share-Based Payments). Więcej na ten temat w zakładce Poradnik/Programy opcji menedżerskich w artykule: „Symulacja Monte-Carlo w wycenie programów opcyjnych?”.
2. Warunki rynkowe a warunki nierynkowe
Uruchomienie programu najczęściej uzależnione jest od osiągnięcia przez spółkę określonych wskaźników finansowych. Z reguły jest to odpowiedni poziom zysku netto, zysku operacyjnego z uwzględnieniem amortyzacji (EBITDA), wskaźnika zysku na jedną akcję (EPS), rzadkiej określonego poziomu kursu akcji. Warunki są dopasowywane do specyfiki każdej firmy. Warto jednak już na etapie konstrukcji programu przeanalizować z doświadczonym doradcą wpływ budowy programu w tym aspekcie na końcowy koszt do ujęcia w księgach spółki. Natomiast w momencie wyceny końcowej wartości opcji menedżerskich zadanie, które stoi przed doradcą wyceniającym program, to zgodny ze standardem rachunkowości i poparty praktyką rynkową podział warunków na kategorie: rynkowy, nierynkowy, lojalnościowy. Ten podział ma kluczowy wpływ zarówno na samo podejście do wyceny jak i rekomendację w zakresie późniejszego księgowania wartości w okresie nabywania uprawnień. Więcej na ten temat w zakładce Poradnik/Programy opcji menedżerskich w artykule: „Kiedy wartość wycenionego programu opcyjnego obciąża wynik spółki, a kiedy nie?”
3. Czas trwania programu
Program opcji menedżerskich to typ długoterminowych planów motywacyjnych (ang. Long-Term Incentive Plan). Jednym z warunków nabycia uprawnień jest pozostanie w statusie „zatrudniony” przynajmniej przez okres nabywania uprawnień. Okres nabywania uprawnień to też, zgodnie z zapisami standardu MSSF 2, okres, w którym spółka powinna rozpoznać w czasie cały koszt programu opcyjnego. Z kolei okres realizacji uprawnień ma znaczenie z punktu widzenia samej wyceny. Generalna zasada jest następująca: im dłuższy okres realizacji uprawnień tym ryzyko wzrostu kosztu programu bardziej prawdopodobne. Ten aspekt jest jednym z kilku bazowych założeń analizy wrażliwości modelu wyceny wartości programu, które dostarczamy Klientom jeszcze na etapie konstrukcji programu.