Czym są opcje menedżerskie? Podstawowe założenia typowego programu.

Opcje menedżerskie – rodzaj bonusa odroczonego w czasie realizowanego w akcjach przedsiębiorstwa i oferowanego menedżerom w ramach tzw. programów opcji menedżerskich. Sama idea wzbogacenia standardowego wynagrodzenia kluczowych dla firmy menedżerów o element warunkowy uzależniony od osiągnięcia określonych wskaźników ekonomicznych i tym samym, motywacji do podnoszenia wartości spółki, wykrystalizowała się w krajach anglosaskich. W Polsce zdobyły szczególną popularność wśród spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych oraz przygotowujących się do IPO (Initial Public Offering).

Program opcji menedżerskich to typ długoterminowych planów motywacyjnych (ang. Long-Term Incentive Plan), w ramach których wybranej grupie kluczowych pracowników (zwykle zarząd, wyższa kadra menedżerska) oferowany jest zakup po preferencyjnej cenie (tzw. cena wykonania) akcji przedsiębiorstwa. Warunkiem nabycia uprawnień jest z reguły pozostanie w statusie „zatrudniony” i osiągnięcie określonych kryteriów przekładających się na wzrost wartości spółki dla właścicieli – albo wskaźników ekonomicznych spółki (np. zysk netto), albo przekładających się bezpośrednio na cenę akcji (np. kurs akcji).

Programy realizowane są najczęściej poprzez dodatkową emisję akcji z wyłączeniem prawa poboru na mocy odpowiednich uchwał Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy. Spółki albo korzystają z usług subemitenta usługowego (np. dom maklerski), który obejmie akcje przeznaczone na realizację programu i odstępuje je uprawnionym pracownikom na wcześniej określonych zasadach, albo wykorzystują warunkowe podwyższenie kapitału.
Programy z założenia mają charakter długoterminowy. Przeciętny czas trwania programu, od momentu uchwalenia przez Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy do daty wygaśnięcia praw do realizacji uprawnień, wynosi ok. 5 lat. Zdecydowanie rzadziej występują programy o czasie trwania do 2 lat oraz powyżej 6 lat. Do wyjątków należą programy wprowadzane na okres 6 –10 lat lub programy o nieskończonym horyzoncie czasowym realizacji opcji, ograniczone wyłącznie terminem jej rozpoczęcia.

Cena wykonania (cena emisyjna) dla nowo obejmowanych akcji stosowana w programach opcji menedżerskich jest definiowana bardzo różnie. Jednym z bardziej popularnych rozwiązań jest cena rynkowa z określonym dyskontem, akceptowalnym przez dotychczasowych akcjonariuszy. Często stosowane jest również ustalanie ceny emisyjnej w wysokości wartości nominalnej przekazywanych akcji oraz wykorzystywanie przy ustalaniu ceny wykonania średniej z kursów zamknięcia notowań akcji.

Powyższe informacje oparte są o badania programów opcji menedżerskich funkcjonujących od 2003 roku w spółkach notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Wnioski z analiz zostały podsumowane w cyklu raportów Rynek opcji menedżerskich w Polsce autorstwa ekspertów Trio Management Actuarial Consulting.